Almennt

Maður sem starfar við eigin atvinnurekstur á að reikna sér endurgjald (laun) fyrir þá vinnu. Með þessi laun fer á sama hátt og almennar launagreiðslur til launþega, þ.e. reikna þarf af þeim staðgreiðslu opinberra gjalda, greiða tryggingagjald og iðgjald í lífeyrissjóð.

Reglan á bæði við um mann sem stundar atvinnustarfsemi í eigin nafni (eigin kennitölu) og mann sem starfar við atvinnurekstur eða starfsemi sem rekin er í sameign með öðrum, eða við atvinnurekstur lögaðila þar sem hann er ráðandi aðili vegna eignar- eða stjórnunaraðildar.

Fjárhæð reiknaðs endurgjalds (launa)

Reiknað endurgjald á ekki að vera lægra en launatekjur manns hefðu orðið ef hann hefði unnið fyrir ótengdan eða óskyldan aðila. Sama gildir um endurgjald fyrir starf maka manns, barns hans innan 16 ára aldurs á tekjuárinu, venslamanns hans eða nákomins ættingja.

Sjá nánar viðmiðunarfjárhæðir

Viðmiðunarreglur

Ríkisskattstjóri setur árlega reglur um lágmark reiknaðs endurgjalds með hliðsjón af raunverulegum tekjum fyrir sambærileg störf, að viðbættum hvers konar hlunnindum og skiptir ekki máli hvernig þau eru greidd eða í hvaða formi þau eru. Reglunar eru birtar árlega í B-deild Stjórnartíðinda.

Viðmiðunarreglunum er skipt upp eftir starfaflokkum A-H. Fjárhæðirnar eru lágmarksviðmiðun og taka mið af almennum taxtalaunum þannig að ef greidd eru einhvers konar hlunnindi til viðbótar, t.d. bifreiðahlunnindi, þá skulu þau metin samkvæmt skattmatsreglum og bætast við fjárhæðir samkvæmt viðkomandi viðmiðunarflokki. Viðmiðunarreglurnar eru birtar í sérstökum kafla.

Lágmarksfjárhæðir:

Ákveða á reiknað endurgjald þannig að það sé eigi lægra en maður hefði haft sem laun fyrir sama starf hjá óskyldum eða ótengdum aðila. Sú fjárhæð sem þannig er ákvörðuð á að jafnaði ekki að vera lægri en viðmiðunarfjárhæð sem ákveðin er í reglum ríkisskattstjóra en getur verið hærri eða lægri eftir því sem tilefni er til með hliðsjón af raunverulega greiddum launum fyrir sambærileg störf hjá óskyldum eða ótengdum aðila, umfangi og eðli starfseminnar og starfsins, taxta fyrir útselda vinnu í starfsgreininni, afkomu rekstrarins og fé sem bundið var í rekstrinum í ársbyrjun.

Reiknað endurgjald manns, sem selur út eigin vinnu eða vinnu starfsmanna sinna, skal aldrei vera lægra en sem svarar til launa starfsmanns hans við reksturinn, með sambærilega menntun, reynslu og vinnuframlag.

Annað launað starf:

Ef sá sem ber að reikna sér endurgjald er í öðru launuðu föstu starfi eða öðru starfi sem reikna skal endurgjald fyrir er heimilt að lækka viðmiðunarfjárhæðirnar. Lækkunin má nema þeirri fjárhæð sem laun eða reiknað endurgjald fyrir hitt starfið er umfram 50% af viðmiðunarfjárhæðinni, þó þannig að það verði aldrei lægra en 25% af viðmiðunarfjárhæðinni að viðbættri hækkun sem ákvörðuð er vegna ákvæða um lágmark reiknaðs endurgjalds.

Sameiginlegur rekstur hjóna og samskattaðra:

Þegar hjón eða samskattað sambúðarfólk stendur saman að atvinnurekstri eða sjálfstæðri starfsemi skal hvort um sig ákvarða sér reiknað endurgjald í samræmi við viðmiðunarreglur ríkisskattstjóra. Rekstrarhagnaði er skipt á milli þeirra í hlutfalli við reiknað endurgjald þeirra.

Vinna við rekstur maka:

Ef einungis annað hjóna eða samskattaðra stendur fyrir atvinnurekstri en hitt vinnur engu að síður við reksturinn á að reikna endurgjald fyrir þá vinnu eins og starfið hafi verið unnið af óskyldum eða ótengdum aðila. Rekstrarhagnaður telst þá vera tekjur þess sem stendur fyrir atvinnurekstrinum.

Ráðandi aðili:

Ef unnið er við atvinnurekstur lögaðila ber að reikna endurgjald ef maður er ráðandi aðili vegna eignar- eða stjórnunaraðildar, þó ekki ef um er að ræða starf á vegum lögaðila sem skráður er á opinberum verðbréfamarkaði. Maður telst ráðandi aðili ef hann einn eða ásamt maka, börnum, foreldrum, systkinum eða öðrum nákomnum ættingjum, eða starfandi hluthöfum, á samtals 50% hlut eða meira í lögaðila, og á sjálfur 5% hlut eða meira í lögaðilanum. Með nákomnum ættingjum er átt við þá sem tengdir eru fjölskylduböndum, þar með talin tengsl sem skapast við ættleiðingu eða fóstur. Tengsl þessi teljast á sama hátt vera fyrir hendi ef um er að ræða óbeina eignar- eða stjórnunaraðild svo sem starfi maður hjá dótturfélagi eða hlutdeildarfélagi félags sem hann hefur ráðandi stöðu í. Sömu reglur gilda einnig um starfandi hluthafa sem ekki eru tengdir fjölskylduböndum, þ.e. eigi hópur starfandi hluthafa meira en 50% í lögaðila þá skulu viðmiðunarreglur um reiknað endurgjald gilda um þá ef eignarhlutur viðkomandi er a.m.k. 5%.

Starfandi hluthafar sem ekki tengjast fjölskylduböndum:

Þær reglur sem gilda um hvenær starfandi hluthafar sem tengjast fjölskylduböndum teljast verða ráðandi aðilar gilda einnig um starfandi hluthafa sem ekki eru tengdir fjölskylduböndum.

Starf fyrir lögaðila á opinberum verðbréfamarkaði:

Reglur um reiknað endurgjald gilda ekki fyrir hluthafa sem starfa á vegum lögaðila sem skráður er á opinberum verðbréfamarkaði.

Staðgreiðsluskil

Skila á staðgreiðslu opinberra gjalda af reiknuðu endurgjaldi á sama hátt og af öðrum launagreiðslum. Þetta á við í öllum tilvikum, þ.e. hvort heldur unnið er við eigin atvinnurekstur, atvinnurekstur maka eða atvinnurekstur lögaðila. Staðgreiðslan er bráðabirgðagreiðsla tekjuskatts og útsvars á tekjuári.

Áætlun tekna á staðgreiðsluári:

Maður sem starfar við eigin atvinnurekstur á að tilkynna ríkisskattstjóra um áætlaðar tekjur sínar á staðgreiðsluárinu í samræmi við reglur um reiknað endurgjald og standa skil á staðgreiðslu af þeirri fjárhæð eins og um greidd laun hafi verið að ræða. Sama á við ef maki eða annar sá sem fellur undir reglur þessar vinnur við atvinnureksturinn.

Ef um er að ræða starf í þágu lögaðila og laun fyrir starfið eru lægri en samkvæmt viðmiðunarreglunum ber að miða við fjárhæðir samkvæmt þeim og standa skil á staðgreiðslu samkvæmt því.

Tekjur lægri en viðmiðunarfjárhæðir

Telji ríkisskattstjóri að áætlun reiknaðs endurgjalds á staðgreiðsluári sé lægri en lágmark viðmiðunarfjárhæða skal hann ákveða endurgjaldið og staðgreiðslu af því í samræmi við reglurnar. Ríkisskattstjóri má aðeins víkja frá lágmarki samkvæmt viðmiðunarreglunum á grundvelli skriflegra skýringa og nauðsynlegra gagna frá viðkomandi manni og/eða launagreiðanda.

Ef óskað er eftir að manni sé ákveðið lægra endurgjald en svarar til viðmiðunarfjárhæðanna skulu koma fram upplýsingar um umfang og eðli starfseminnar og starfs hans, upplýsingar um önnur launuð störf og eftir því sem við á, upplýsingar um verð á útseldri vinnu hans eða starfsmanna sem vinna í þjónustu hans. Ef um er að ræða atvinnurekstur manns þarf ennfremur að gera grein fyrir afkomu rekstrarins á síðastliðnu ári og leggja fram áætlun um rekstur og tekjur á staðgreiðsluárinu, svo og gera grein fyrir hvaða fjármagn sé bundið í rekstrinum.

Lágt reiknað endurgjald – ársskil:

Ef reiknað endurgjald manns er svo lágt samkvæmt samþykktri áætlun þar um að staðgreiðsla hans sjálfs eða vegna hans og maka hans verði engin á árinu getur hann sótt um til ríkisskattstjóra að skila „Skilagrein vegna reiknaðs endurgjalds“ einu sinni á ári. Sé umsóknin samþykkt þarf umsækjandi að gæta þess að nýta persónuafslátt sinn ekki á móti öðrum tekjum.

Reiknað endurgjald innan við 450.000 kr á ári:

Sé áætlað reiknað endurgjald af starfsemi innan við 450.000 krónur á ári fellur það utan staðgreiðslu.

Skattframtal einstaklings

Reiknað endurgjald er fært til tekna í skattframtali einstaklings fyrir viðkomandi ár og til gjalda í rekstrarreikningi vegna atvinnurekstrarins. Ríkisskattstjóri endurskoðar tilgreint reiknað endurgjald eftir því sem tilefni er til.

Breyting á reiknuðu endurgjaldi:

Ef maður telur að reiknað endurgjald eigi að vera lægra en sú fjárhæð sem staðgreiðsla var greidd af eða lægra en fjárhæðir samkvæmt viðmiðunarreglum eða lægra en endurgjald sem er ákvarðað með hliðsjón af taxta fyrir útselda vinnu, afkomu rekstrar og eigin fé í rekstri, skal hann láta fylgja skattframtali sínu gögn og rökstuðning fyrir mati sínu. Ríkisskattstjóra er heimilt að fallast á að reiknað endurgjald sé lægra en viðmiðunarfjárhæðir kveða á um ef rökstuðningur og gögn réttlæta slíka ákvörðun.

Fallist ríkisskattstjóri ekki á rök um lægra reiknað endurgjald skal hann hækka það til samræmis við viðmiðunarfjárhæðir.

Hækkun ríkisskattstjóra:

Ef ríkisskattstjóri fellst ekki á tilgreint reiknað endurgjald og hækkar það má sú hækkun ekki mynda tap á viðkomandi rekstri umfram almennar fyrningar ársins. Sé um að ræða elli- eða örorkulífeyrisþega með eigin atvinnurekstur má hækkunin ekki mynda tap á rekstrinum. Þessi regla á við um ákvörðun reiknaðs endurgjalds í rekstri sjálfstætt starfandi manna en hún gildir ekki um rekstur lögaðila og þeirra sem reikna ber sér endurgjald vegna starfa hjá þeim.